Ekspresjonizm niemiecki to awangardowy kierunek w sztuce, który rozwinął się na początku XX wieku w Niemczech. Był on wyrazem buntu młodego pokolenia artystów przeciwko tradycyjnym normom społecznym i estetycznym. Ekspresjoniści dążyli do ukazania w swoich dziełach wewnętrznych uczuć i przeżyć w sposób bezpośredni i spontaniczny. Posługiwali się przy tym zdeformowaną formą, jaskrawymi kolorami i kontrastami światłocieniowymi. Niemiecki ekspresjonizm objął różne dziedziny sztuki - malarstwo, rzeźbę, architekturę, literaturę, teatr czy film.
Kluczowe wnioski:- Niemiecki ekspresjonizm był ruchem awangardowym na początku XX wieku, wyrazem buntu młodych artystów.
- Główną cechą było dążenie do bezpośredniego wyrażania uczuć i przeżyć wewnętrznych.
- Posługiwano się zdeformowaną formą, intensywnymi kolorami i kontrastami.
- Objął wiele dziedzin sztuki - malarstwo, rzeźbę, architekturę, literaturę.
- Był to jeden z najważniejszych kierunków w sztuce niemieckiej XX wieku.
Początki niemieckiego ekspresjonizmu i jego główni przedstawiciele
Niemiecki ekspresjonizm zrodził się na początku XX wieku jako reakcja młodego pokolenia artystów na tradycyjne normy społeczne i estetyczne. Jego bezpośrednim poprzednikiem był modernizm z przełomu XIX i XX wieku, który odrzucił realistyczne mimesis na rzecz subiektywnej ekspresji. Ekspresjoniści poszli jednak znacznie dalej, dążąc do jak najpełniejszego ukazania wewnętrznych uczuć i przeżyć. Inspiracje czerpali zarówno z symbolizmu, jak i fowizmu oraz niemieckiego ruchu mostów (Brücke).
Do głównych przedstawicieli wczesnego niemieckiego ekspresjonizmu należeli malarze tacy jak Ernst Ludwig Kirchner, Erich Heckel i Karl Schmidt-Rottluff - założyciele ugrupowania Die Brücke w Dreźnie. Malowali oni sceny uliczne i portrety w zdeformowany sposób, posługując się intensywnymi kolorami. Inną postacią był Franz Marc tworzący symboliczne sceny ze zwierzętami. W literaturze nurt ten reprezentowali m.in. Georg Heym, Gottfried Benn i Alfred Döblin.
Die Brücke - początek niemieckiego ekspresjonizmu
Grupa Die Brücke (Most) założona w 1905 roku w Dreźnie stała się jednym z pierwszych ugrupowań ekspresjonistów. Tworzyli ją głównie studenci architektury - Ernst Ludwig Kirchner, Erich Heckel, Karl Schmidt-Rottluff i Fritz Bleyl. Artyści ci buntowali się przeciwko tradycyjnym kanonom piękna i dążyli do bezpośredniego wyrażania uczuć. Malowali uliczne scenki miejskie, akty i portrety przyjaciół w zdeformowany sposób, intensywnymi barwami.
Znaczenie koloru i deformacji w malarstwie niemieckich ekspresjonistów
Kluczową cechą malarstwa niemieckich ekspresjonistów było operowanie kolorem i formą w celu oddania wewnętrznych stanów emocjonalnych. Artyści ci świadomie deformowali rzeczywistość, aby ukazać jej subiektywne wrażenie. Stosowali zintensyfikowane, czyste kolory, często arbitralnie dobrane. Jaskrawe barwy miały oddziaływać na widza i wyrażać skrajne nastroje - gniew, rozpacz, ekscytację.
Przykładem może być obraz Kirchnera "Poczdamer Platz" z 1914 roku, przedstawiający berliński plac. Sylwetki przechodniów są wyraźnie wydłużone i zdeformowane. Twarze wydają się maskami pozbawionymi indywidualności. Malarz posłużył się intensywną zielenią, czerwienią i fioletem. Podobny wydźwięk ma "Taniec wokoło złotego cielca" Marcza, gdzie tłum ludzi zlał się w falistą, rytmiczną masę.
Czytaj więcej: Cisza cały film | czas wojny streszczenie filmu
Ekspresjonizm w niemieckiej architekturze - tendencje i realizacje
Ekspresjonistyczne tendencje pojawiły się także w architekturze niemieckiej początku XX wieku. Architekci ci, podobnie jak malarze, dążyli do wyrażenia emocji i idei w budynkach kosztem funkcjonalności. Projektowali olbrzymie, fantazyjne bryły, posługując się zakrzywionymi liniami i asymetrią. Nurt ten nazywany był architekturą ekspresjonistyczną lub architekturą sił wyrazu.
Najsłynniejszym przedstawicielem był Erich Mendelsohn, autor projektów takich jak wieża Einsteina w Poczdamie czy krematorium w Heydnitz. Z kolei Bruno Taut zaprojektował osiedle Falkenberg w Berlinie z barwnymi elewacjami. Niestety, większość projektów pozostała tylko na papierze, gdyż formy te uznano za zbyt radykalne.
Niemiecki ekspresjonizm w teatrze - dramaturgia i inscenizacje
Niemiecki ekspresjonizm odegrał dużą rolę również w teatrze, zarówno w dramaturgii, jak i praktyce scenicznej. Dramatopisarze tacy jak Georg Kaiser czy Ernst Toller tworzyli mroczne, wizjonerskie dramaty pełne symboliki. Akcja ich sztuk rozgrywała się często w onirycznej rzeczywistości. Głównymi tematami były osamotnienie jednostki i irracjonalność świata.
Reżyserzy teatralni poszukiwali nowych środków wyrazu. Wykorzystywali deformację przestrzeni, specyficzne oświetlenie czy karykaturalne charakteryzacje. Przykładem jest inscenizacja "Króla Edypa" Sofoklesa w reżyserii Maxa Reinhardta z 1910 roku, gdzie aktorzy nosili groteskowe maski. Te poszukiwania sceniczne miały oddziaływanie daleko poza Niemcami.
Poezja i proza niemieckiego ekspresjonizmu - tematyka i środki wyrazu
Literatura niemieckiego ekspresjonizmu koncentrowała się na ukazaniu wewnętrznych przeżyć podmiotu lirycznego i bohaterów. Głównymi tematami były samotność, odrealnienie, poczucie zagubienia i brak sensu istnienia. Poezja posługiwała się obrazami onirycznymi, symbolicznymi i groteskowymi mającymi oddać irracjonalność rzeczywistości.
Przedstawiciele to m.in. Georg Trakl, Gottfried Benn i Else Lasker-Schüler. Trakl pisał wizjonerskie, mroczne wiersze pełne pesymizmu, np. "Psalm" i "Groza". Z kolei prozaicy, jak Franz Kafka czy Alfred Döblin, kreowali absurdalne, klaustrofobiczne światy, w których jednostka nie może odnaleźć swojego miejsca.
Poezja Georga Trakla
Georg Trakl był jednym z czołowych przedstawicieli ekspresjonistycznej liryki. W swoich wierszach wyrażał rozpacz, poczucie pustki i grozy istnienia. Posługiwał się mroczną symboliką i onirycznymi obrazami śmierci, zmierzchu i rozkładu. Język jego poezji cechuje się wysokim stopniem muzyczności, rytmiki i skondensowania. Najważniejsze jego utwory to m.in. cykle "Sebastian w marzeniu" i "Pieśni Samuela".
Niemiecki ekspresjonizm w muzyce - atonalność i dysonans jako wyraz buntu
Również muzyka niemiecka początku XX wieku zwróciła się ku ekspresjonizmowi, porzucając tradycyjną harmonię i tonalność. Kompozytorzy tacy jak Arnold Schönberg czy Alban Berg wprowadzili atonalność i kakofonię dźwięków, aby wyrazić gwałtowne emocje i sprzeczności nowoczesnego świata. Dysonanse miały szokować odbiorcę i przełamywać konwenanse.
Znanym dziełem jest opera "Wozzeck" Berga z librettem opartym na dramacie ekspresjonistycznym. Pełna jest ona gwałtownych kontrastów, rytmicznych dysonansów i wybujałej ekspresji. Podobny charakter mają utwory fortepianowe Schönberga jak Drei Klavierstücke op. 11. Niemiecki ekspresjonizm muzyczny wywarł ogromny wpływ na późniejszą muzykę modernistyczną.
Podsumowując, niemiecki ekspresjonizm stanowił artystyczny wyraz buntu przeciw tradycyjnym normom na początku XX wieku. Dążył do bezpośredniego ukazania emocji za pomocą zdeformowanych środków wyrazu. Obejmował różne dziedziny sztuki i wywarł trwały wpływ na awangardę.
Podsumowanie
Ekspresjonizm niemiecki był jednym z najważniejszych kierunków w sztuce niemieckiej na początku XX wieku. Stanowił artystyczny wyraz buntu młodego pokolenia przeciwko tradycyjnym normom estetycznym i społecznym. Główną cechą niemieckiego ekspresjonizmu było dążenie do bezpośredniego, emocjonalnego wyrażania wewnętrznych przeżyć i uczuć artysty. Realizowano to poprzez deformację kształtów, intensywne kolory i kontrasty światłocieniowe.
Niemiecki ekspresjonizm objął różne dziedziny sztuki - malarstwo, rzeźbę, grafikę, architekturę, literaturę, teatr, film i muzykę. W każdej z nich poszukiwano nowych, szokujących środków wyrazu. Nurt ten rozwinął się najpierw w Dreźnie i Monachium, a później także w Berlinie. Do głównych przedstawicieli należeli m.in. Kirchner, Heckel, Marc, Kafka, Trakl czy Schönberg. Działalność ekspresjonistów niemieckich wywarła ogromny wpływ na późniejszą awangardę w Europie.
Choć większość nurtów awangardowych początku XX wieku miała charakter międzynarodowy, ekspresjonizm pozostał zjawiskiem głównie niemieckim. Był ściśle związany z duchem buntu młodych Niemców i ich sprzeciwem wobec militaryzmu, materializmu i konwenansówRepubliki Weimarskiej. Dlatego też okres jego największego rozkwitu przypadł właśnie na lata 1910-1925.
Podsumowując, niemiecki ekspresjonizm odegrał kluczową rolę w rozwoju nowoczesnej sztuki, wprowadzając zupełnie nowe środki wyrazu. Jego dziedzictwo jest nadal żywe i stanowi inspirację dla współczesnych twórców. Jako zjawisko wyrosłe z ducha buntu na zawsze pozostanie symbolem artystycznej awangardy początku XX wieku.
Tagi
Udostępnij artykuł
